.
.
(Sofija Živković, Kafa u pet, Balkanski književni glasnik, 2017)
.
.
………..Pre slike, pre prvog poetskog uobličenja onoga što po svemu predstavlja jedan posve lični doživljaj prostora i sveta uošte, stoji citat i ispod njega ime tvorca koji se ni u kom slučaju zapravo ne može povezati sa onim što sledi, te takav uvod biva isprva specifičan, malo iščašen, ali istim tim citatom ipak…
Kao i u samom ovom tekstu, uvodi su načelno problematična stvar, te odmah treba napomenuti da se zbirka Kafa u pet Sofije Živković izvan uvodnog citata svojim prvim – nazovimo ga ciklusom pesama – otvara ka jednom prostoru koji će kroz čitavu zbirku biti mapiran i svesno toponimski određen. Uzmimo da je pisati o Beogradu jednako kao i ispijati kafu popodne, jer je reč o praksi kojoj mnogi podležu, ali koja, iako tako omasovljena, u sebi nosi dovoljno lirskog da se jedan pesnički sentiment u njoj može pronaći i iskazati. U pomenutoj zbirci prostor Beograda ipak nije sveden samo na intimno, već se pre ono što je kolektivno i kulturno-istorijsko doživljava i iskazuje kroz osećanja pojedinca. Tako istovremeno u stihovima pesama obitava viševekovni grad sa čitavom svojom istorijom, kao i lična povest lirskog subjekta koji u njemu nastoji da se odredi. Ne može se ni u kom trenutku reći da je Gundulićev venac u ovim pesmama isti onaj koji se može naći negde na mapi, jer je on pre svega odraz unutrašnjeg impulsa lirskog Ja.
Druga značajna stvar koja se već u prvim pesmama ove zbirke uočava jeste izesna muzička podloga koja, poput saundtreka, prati kretanje po Beogradskom prostoru, bilo da to kretanje biva horizontalno, bilo da je ono vertikalno i usmereno ka prošlosti. Zbirka svojim obimom kao da ukazuje kako je gotovo nemoguće bilo zauzdati eskalaciju osećanja i utisaka koji se poput Savskih poplava pred čitaocem razlivaju po tim Beogradskim prostorima, te kao takvi uznemiruju sve dok se zvukom Glasovih minimalističkih etida postepeno ne smire. Pesme su u svojoj osnovi uglavnom oblikovane određenim narativom koji se zapravo ostvaruje kroz stalno obraćanje nekome ili nečemu. Samim tim, više puta pominjana intima zalazi u grube domene onoga što se kolokvijalno naziva ljubavnim odnosom, te Beograd tako postaje i prostor u kome se pomenuti odnos ostvaruje. Istorija grada se otkriva upravo u takvim obraćanjima, kroz privid dijaloga, pri čemu se zamenom toponima ili određenim iskazima nastoji stvoriti iluzija kretanja kroz na taj način kreirani svet. Upravo zato se kroz čitavu zbirku može govoriti o separaciji, odnosno o udvajanju delokruga lirskog Ja, koje obitava ili u spoljnom svetu, ili u zidovima ograđenom intimnom prostoru sobe. Pomenuti odnosi se jednako realizuju u svakom od njih, pri čemu i samo lirsko Ja često biva multiplikovano pa i rodno nedefinisano jer progovara iz više lica. Sve ukazuje na to da je reč o fragmentarnim zapisima, o pesničkim meditacijama nad sopstvenim bićem i gradom kojim se fizički uobličena pojava tog bića kreće. Pisanje se, takođe, analitički postavlja kao upitno, pa se lirski subjekt često postavlja u onu meta ravan koja mu daje mogućnost da se premišlja nad sopstvenim činom stvaranja, pritom neretko progovarajući kroz drugog koji se u nekolicini pesama iskazuje kao „podstrekač“ stvaralačkog čina, kao onaj koji tera na pisanje.
Ambijent čitave zbirke podrazumeva izvesnu zamagljenost, pomućenost utisaka koji samim tim često vode do nerazumevanja i razotkrivanja onog čisto sentimentalnog tona koji donekle unižava prethodno izrečeno kroz dobre pesničke slike. Kroz pesme često dolazi do ponavljanja motiva, pa i čitavih pesničkih slika, ali to ne biva puko preoblikovanje i preinačenje istog, već svesna nametnutost stalno prisutnog koje jača vezu među pesničkim segmentima koji na taj način dobijaju oblik celine što se, sa određenom slobodom definisanja, može imenovati kao jedan pesnički dnevnik. Zbir pesničkih zapisa u koje je utisnuta i određena emocija – koju bi neki mogli nazvati i mlakom, ali koja zaziva tiho lamentovanje i nostalgiju za onim što je taj grad nekada bio – vezuje se i za ličnu istoriju lirskog Ja. Ona se otkriva u epizodama, u situacionim postavkama koje za scenografiju imaju kolektivnu istoriju grada.
No ako se vratimo na naslov čitave zbirke, koja se načelno može podeliti na pet ciklusa, uočićemo da se sva prethodno izrečena priča nastoji donekle detronizovati, svesti na svakodnevno i, po svemu, trivijalno. Ipak, utisak je da se takvim postupkom čitalac inicijalno odvodi od pravog sadržaja knjige. Semantičko razumevanje tog iskaza je sve samo ne ono što što se u čitavoj zbirci može naći. Naravno, to pored trivijalnog sobom nosi značenje i jednog intimnog čina, koji je, kako je već pomenuto, pripriveno refleksivna radnja, ali se i dalje ne može otrgnuti od utiska da on samo uzima na uštrb same poezije.
Nasuprot tome, kraj zbirke kroz pesmu Međusoblje otkriva taj konačni utisak podvojenosti lirskog Ja, koje se na koncu svega ne može odvojiti od prostora kojima pripada. Ona nudi jednu konačnu sintezu svega prisunog kroz čitavu zbirku, svih Kalemegdana i memljivih soba kroz koje se kreće, svih reminiscencija i sećanja koja se javljaju u obrisima, pucketavi bleskovi nalik nitratnom filmu. Međutim, ono što ostaje krajnji iskaz jesu jedna ( ili više) vrata koja pružaju mogućnost kretanja i susreta opozitnih prostora, svetova i onih Ja. Specifično je da su ta i takva vrata staklena, te iako samim tim predstavljaju granični prostor, ona opet pružaju mogućnost uvida u ono što jeste sa druge strane.
Na kraju kraja ostaje utisak, ostaje donekle nedefinisano stanje koje istovremeno može podrazumevati i prihvatanje i neprihvatanje onoga što nam se nudi. Latituda koja bi opisala takav doživljaj je svakako jedna krivudava nit koja se uzdiže u trenucima vešto stilskog oblikovanja sceničnih slika i reminiscencija na istoriju velikog grada, ali i koja ponire u trenucima apostrofiranog patosa i emocija koja je ne da prihvatiti. Na jednak način obim i nabijenost napadaju da gotovo istovremeno dolazi do prihvatanja i do opiranja pri čitanju, te se stoga sa izvesnom slobodom može reći da je čitava ova pesnička celina podeljena jednako koliko je to i lirsko Ja koje se u njoj određuje.
.
.
.
.
.
